سیستم داکت اسپلیت چیست و چگونه کار می کند؟ داکت اسپلیت (Ducted Split Air Conditioner) یک سیستم تهویه مطبوع است که شامل یک یونیت داخلی و یک یونیت خارجی میباشد و برای سرمایش و گرمایش فضاهای مسکونی یا تجاری استفاده میشود.
عملکرد داکت اسپلیت
داکت اسپلیت یک سیستم اسپلیت مرکزی است که شامل یک واحد بیرونی (کندانسور) و یک واحد داخلی (اواپراتور یا هواساز) متصل به هم بوده و از طریق شبکهای از کانالها هوای مطبوع را به فضاهای مختلف ساختمان توزیع میکند.
این دستگاه هوای داخل اتاقها را مکش کرده و پس از سرد یا گرم کردن، مجددا توسط کانالها به فضاها بازمیگرداند.
نتیجه این چرخه، تنظیم یکنواخت دما در همه اتاقها و گردش مداوم هوا در داخل ساختمان است.
در حالت سرمایش، کمپرسور مبرد را فشرده کرده و در کندانسور حرارت را به بیرون دفع میکند؛ سپس مبرد سرد وارد کویل اواپراتور داخلی شده و با جذب گرمای هوای داخل، آن را خنک میسازد. در حالت گرمایش ، سیکل فوق معکوس شده و مبرد با جذب حرارت از بیرون، کویل داخلی را گرم میکند تا هوا گرم شود.
داکت اسپلیتهای مدرن معمولا مجهز به تکنولوژی اینورتر هستند که دور کمپرسور را متناسب با نیاز تنظیم کرده و از خاموش/روشن شدنهای اضافی جلوگیری میکند؛ بنابراین بهرهوری انرژی بسیار بالاست. همچنین طراحی منحصر بفرد بلوور فن ها ، فن های کندانسوری و کمپرسورهایی مانند هیتاچی یا جی ام سی سی که انتخاب بهترین برند های دنیا در صنعت تهویه مطبوع هستند ، موجب شده است صدای عملکرد چه در یونیت داخلی و چه در یونیت خارجی ناچیز باشد و عملکرد سیستم بطرز قابل توجهی افزایش یابد.
در ایران بعضی تولید کننده های داکت اسپلیت دارای کنترلهای الکترونیکی هوشمند هستند که به حفظ دقیق دما و رطوبت کمک میکنند
مجموع این ویژگیها باعث میشود داکت اسپلیت محیطی با دمای مطلوب، رطوبت کنترلشده و هوای تمیز را به شکلی آرام و کممصرف فراهم کند.
انواع داکت اسپلیت
داکت اسپلیتها از نظر عملکرد به دو نوع اصلی تقسیم میشوند: مدلهای صرفاً سرمایشی و مدلهای دو منظوره (سرد و گرم با پمپ حرارتی). امروزه اغلب مدلها دو منظوره هستند و قابلیت سرمایش تابستان و گرمایش زمستان را توامان دارند.
از نظر فناوری نیز برخی دستگاهها کمپرسور دور ثابت و برخی اینورتر دارند که نوع اینورتر به دلیل بهرهوری بالاتر ترجیح داده میشود.
اجزای اصلی داکت اسپلیت
اجزای اصلی این سیستم عبارتند از واحد بیرونی (شامل کمپرسور، کندانسور و فن کندانسوری) و واحد داخلی (شامل کویل اواپراتور, فن بلوور و فیلترها) که از طریق لولههای مبرد به هم متصلاند. کمپرسور که قلب سیستم است معمولا از برندهای معتبر با بازده و دوام بالا انتخاب میشود.
یونیت داخلی غالبا در سقف کاذب نصب شده و هوای داخلی را پس از عبور از فیلتر و کویل سرد/گرم، به اتاقها میفرستد. هوای اتاقها نیز از طریق دریچه برگشت به هواساز بازگشته و چرخه تکرار میشود.
در مدلهای پیشرفته، بهجای شیر انبساط مکانیکی از شیر انبساط الکترونیکی برای کنترل دقیق مبرد استفاده شده است.
همچنین طراحی بلوور فنها به گونهای است که بسیار کمصدا و از مواد مقاوم مانند ABS هستند تا دوام و عملکرد مطلوبی داشته باشند.
مجموعه این قطعات با فناوری مدرن، داکت اسپلیت را به سیستمی قابل اعتماد و پیشرفته برای تهویه مطبوع تبدیل کرده است.
اجزای اصلی داکت اسپلیت
1. کمپرسور
کمپرسور یکی از مهمترین قطعات یک سیستم تهویه است و وظیفه فشردهسازی مبرد و انتقال آن به کویل کندانسور را بر عهده دارد. در داکت اسپلیت، معمولاً از کمپرسورهای روتاری یا اسکرال استفاده میشود. در مدلهای باکیفیت داکت اسپلیت مانند Daikin، Panasonic ، Mitsubishi Electric یا Carrier از کمپرسورهای GMCC (توشیبا) یا هیتاچی بهدلیل عملکرد آرام، راندمان بالا و تستهای استاندارد سختگیرانه، استفاده میشوند که بازده بالاتر، صدای کمتر و طول عمر بیشتری و مصرف انرژی کمتری دارند.
2. کویل کندانسور
کویل کندانسور در یونیت بیرونی نصب شده و وظیفه دفع حرارت جذبشده از محیط داخلی را بر عهده دارد. این کویل معمولاً از لولههای مسی با فینهای آلومینیومی ساخته میشود که سطح انتقال حرارت را افزایش میدهند. در مدلهای پیشرفته، از پوششهای ضدخوردگی نظیر Blue Fin یا Gold Fin برای افزایش مقاومت در برابر رطوبت، نمک و آلایندههای محیطی استفاده میشود.
3. فن کندانسور ( فن بلید )
فن کندانسور با عبور جریان هوا از روی کویل، گرمای مبرد را به محیط بیرونی منتقل میکند.
در دستگاههای مدرن، از فنهایی با طراحی آیرودینامیک و بالانسشده با مواد ABS مقاوم استفاده میشود که عملکردی بیصدا، با راندمان بالا و طول عمر زیاد دارند. طراحی ضد لرزش این فنها نیز موجب کاهش نویز و ارتقای پایداری عملکرد سیستم میگردد.
4. شیر انبساط (Expansion Valve)
شیر انبساط، جریان مبرد ورودی به کویل اواپراتور را تنظیم میکند. در مدلهای قدیمی، از نوع مکانیکی (ترموستاتیکی) استفاده میشد، اما در مدلهای پیشرفتهتر از شیر انبساط الکترونیکی (EEV) بهره گرفته میشود.
این شیرها با اندازهگیری لحظهای دما و فشار مبرد، تزریق دقیق آن را تنظیم کرده و موجب حفظ بازده سیستم در شرایط متغیر میشوند. برندهایی همچون Carrier، Daikin، Mitsubishi Electric، Johnson Controls و Lennox از شیرهای الکترونیکی سانهوا استفاده میکنند تا راندمان بالا و عمر طولانی کمپرسور را تضمین کنند.
5.کویل اواپراتور
کویل اواپراتور نقش جذب گرما و رطوبت از هوای محیط داخلی را بر عهده دارد. این کویلها معمولاً از لولههای مسی و فینهای آلومینیومی ساخته میشوند و طراحی آنها مستقیماً بر ظرفیت سرمایش و سرعت انتقال حرارت تاثیر دارد. در برندهای معتبر، از کویلهای سه ردیفه استفاده میشود تا سطح تماس با هوا افزایش یافته و سرمایش یکنواختتری حاصل شود.
6. بلوورفن
بلوور فن در یونیت داخلی تعبیه شده و وظیفه گردش هوا در محیط داخلی را دارد. این فنها از مواد ABS سبک و مقاوم ساخته میشوند که در برابر حرارت تغییر شکل نمیدهند و صدای کمتری تولید میکنند.
برندهایی مانند Samsung و Mitsubishi از بلوور فنهای کمصدا و کممصرف در طراحی داخلی خود بهره میبرند.
7. فیلتر هوا
فیلتر هوا در ورودی یونیت داخلی قرار دارد و وظیفه آن جلوگیری از ورود گردوغبار، ذرات معلق و آلایندهها به داخل کویل اواپراتور است. این فیلتر نقش مهمی در ارتقای کیفیت هوای داخل محیط و افزایش عمر مفید سایر اجزای داخلی ایفا میکند.
ترموستات مغز متفکر سیستم است که با اندازهگیری دمای محیط، کمپرسور و فنها را مدیریت میکند. مدلهای مدرن مجهز به ترموستاتهای دیجیتال لمسی با قابلیت کنترل از راه دور (Wi-Fi)، تایمر، حالت خواب، و تنظیمات چندگانه هستند که تجربه کاربری بهتری را فراهم میکنند.
9. برد هوشمند
برد الکترونیکی دستگاه وظیفه مدیریت دقیق جریان مبرد، عملکرد کمپرسور و فنها را برعهده دارد. بردهای هوشمند با پایش مداوم پارامترهای کلیدی، بهرهوری انرژی را به حداکثر و مصرف انرژی را به حداقل میرسانند. این فناوری باعث بهبود عملکرد در شرایط متغیر و افزایش عمر مفید قطعات میشود.
در فرآیند سرمایش، بخار آب موجود در هوای عبوری از روی کویل داخلی تقطیر شده و آب حاصل در سینی درین جمع میشود.
این سینی که در پایین یونیت داخلی قرار دارد وظیفه جمعآوری و هدایت آب تقطیر شده به خارج از یونیت را دارد. این قطعه از آسیبهای احتمالی ناشی از نشت آب به اجزای داخلی جلوگیری میکند.
قیمت و خرید داکت اسپلیت
هزینه تهیه و اجرای داکت اسپلیت ثابت نیست و بسته به شرایط هر پروژه متغیر است. متراژ بنا، تعداد اتاقها (زونها)، نوع کمپرسور (معمولی یا اینورتر)، برند سازنده، تجهیزات جانبی و میزان دشواری نصب (مثلاً وجود کانالکشی از قبل) بر قیمت نهایی تاثیر میگذارند.
طبیعی است با افزایش ظرفیت و پیچیدگی پروژه، قیمت دستگاه و هزینه نصب بالاتر رود. علاوه بر قیمت خود دستگاه، هزینههای نصب شامل کانالکشی، عایقکاری و دستمزد نصاب نیز باید لحاظ شود.
مقایسه قیمت داکت اسپلیت با سایر سیستمها
از منظر بینالمللی، داکت اسپلیت یک راهکار نسبتا مقرونبهصرفه در برابر سیستمهای مرکزی پیچیدهتر محسوب میشود. قیمت اولیه آن کمتر از VRF است و هزینههای نگهداری و مصرف انرژی کمتری نیز دارد.
در کل، برای بسیاری از کاربردهای مسکونی و اداری، استفاده از یک داکت اسپلیت نسبت به چندین کولرگازی جداگانه هم اقتصادیتر و هم دارای بهرهبرداری سادهتر است. بنابراین توصیه میشود پیش از خرید با مشاوران متخصص مشورت کنید تا ظرفیت و مشخصات مناسب پروژهتان تعیین گردد.
نصب و سرویس
جانمایی درست و نصب استاندارد داکت اسپلیت تاثیر مستقیم بر عملکرد و عمر آن دارد. یونیت داخلی باید در فضایی مثل سقف کاذب راهرو یا اتاق تاسیسات نصب شود تا هم به اتاقها کانالکشی داشته باشد و هم سرویس آن آسان باشد. یونیت خارجی ترجیحا در فضای باز روی بام یا بالکن دور از اتاقهای اصلی قرار میگیرد تا صدای کمپرسور مزاحمتی ایجاد نکند.
لولههای مبرد بین دو یونیت باید توسط متخصص وکیوم و شارژ شده و کاملاً عایقشوند. همچنین نصب صحیح مسیر تخلیه آب تقطیر توسط سینی درین و شیببندی آن ضروری است.
خوشبختانه در بسیاری از ساختمانهای موجود نیز امکان افزودن داکت اسپلیت وجود دارد، هرچند ممکن است نیاز به ایجاد سقف کاذب یا تغییراتی در ساختمان باشد.
نگهداری منظم برای کارایی مطلوب این سیستم الزامی است. فیلترهای هوای یونیت داخلی باید مرتبا تمیز یا تعویض شوند تا گرفتگی آنها باعث کاهش بازده نشود. بهتر است حداقل سالی یک بار سرویس کامل توسط متخصص انجام گیرد که شامل بررسی مبرد، تمیز کردن کویلها و اطمینان از عملکرد سالم اجزا است.
برای اینکه سیستم همیشه با بهترین راندمان کار کند، تنها نصب صحیح کافی نیست؛ نگهداری دورهای و اصولی داکت اسپلیت نقش بسیار مهمی در کاهش مصرف انرژی و افزایش طول عمر دستگاه دارد.
پیشنهاد میکنیم مقاله زیر را مطالعه کنید:
عملکرد سرمایشی
داکت اسپلیت در حالت سرمایش با جذب گرمای داخل و دفع آن به بیرون، هوای خنک تولید میکند. این فرآیند ضمن کاهش دمای اتاقها، باعث رطوبتگیری از هوای داخلی نیز میشود که در مناطق مرطوب یک مزیت مهم است.
عملکرد گرمایشی
در حالت گرمایش نیز این دستگاه با معکوس کردن چرخه تبرید، مانند استفاده از یک پمپ حرارتی عمل کرده و گرمای محیط بیرون را گرفته و به داخل منتقل میکند. بدین ترتیب بدون نیاز به عامل گرمایشی دیگر، فضای ساختمان گرم میشود. برتری اصلی داکت اسپلیتهای دو منظوره این است که یک دستگاه برای تمام سال کاربرد دارد و دیگر نیازی به کولر آبی و بخاری جداگانه نیست.
به علاوه، گرمایش با پمپ حرارتی بسیار کممصرفتر از بخاری برقی است؛ زیرا به ازای هر واحد برق، چند برابر گرما از محیط بیرون جذب و ارائه میکند. بنابراین هزینه برق در حالت گرمایش بهمراتب کمتر خواهد بود.
در مجموع، با یک داکت اسپلیت میتوان در تمام سال به آبوهوای مطبوع دست یافت و در مصرف انرژی صرفهجویی کرد.
ظرفیتها
ظرفیت سرمایشی/گرمایشی داکت اسپلیت معمولا بر حسب بیتییو بر ساعت (BTU/h) یا تن تبرید بیان میشود. مدلهای رایج خانگی ظرفیتی بین حدود ۱۸٬۰۰۰ تا ۶۰٬۰۰۰ بیتییو (۱٫۵ تا ۵ تن تبرید) دارند که برای اغلب واحدهای مسکونی کافی است. انتخاب ظرفیت مناسب بسیار مهم است؛ ظرفیت بیش از نیاز باعث خاموش و روشن شدن مکرر و اتلاف انرژی شده و ظرفیت کمتر از نیاز نیز پاسخگوی دمای مطلوب در اوج گرما/سرما نخواهد بود. بنابراین باید محاسبه بار حرارتی و تعیین ظرفیت حتماً توسط متخصص انجام گیرد و شرایطی نظیر زیربنای فضا، اقلیم، عایقبندی ساختمان و … در این محاسبات دخیلاند. تولیدکنندگان معتبر معمولاً این سیستم را در ظرفیتهای استاندارد عرضه میکنند که انتخاب را سادهتر میکند. علاوه بر ظرفیت، به شاخصهای بازده انرژی و سطح صدای دستگاه نیز توجه نمایید تا مدلی مناسب و کممصرف برگزینید.
نکات مهم قبل از خرید داکت اسپلیت
ظرفیت مناسب را تعیین کنید: پیش از خرید، ظرفیت مورد نیاز را با کمک کارشناسان محاسبه کنید تا نه کوچکتر از نیاز و نه بزرگتر انتخاب شود.
برای انتخاب ظرفیت درست عوامل مختلفی مثل نوع کاربری فضا، اقلیم، جنس پنجرهها، ارتفاع سقف و … هم تأثیرگذارند.
اگر میخواهید ظرفیت مناسب داکت اسپلیت را محاسبه کنید، میتوانید از ابزار آنلاین ایدن گیت استفاده کنید:
👉 محاسبه ظرفیت سرمایشی داکت اسپلیت
به راندمان انرژی و فناوری دستگاه توجه کنید: مدلهای اینورتر بهدلیل تنظیم دور کمپرسور بر اساس نیاز لحظهای، مصرف برق بسیار کمتری دارند.
همچنین وجود قابلیتهایی نظیر شیر انبساط الکترونیکی و کنترلهای هوشمند میتواند کارایی و عمر سیستم را بالاتر ببرد.
انتخاب برند معتبر و توجه به خدمات پس از فروش
از برند معتبر با گارانتی مطمئن خرید کنید: کیفیت کمپرسور و قطعات تاثیر مستقیم بر دوام دستگاه دارد. کمپرسورهای تولید برندهای مطرحی مثل هیتاچی یا GMCC توشیبا به کارایی بالا و عمر طولانی معروفاند. پس دستگاهی انتخاب کنید که شرکت سازنده خوشنام و خدمات پس از فروش قابل اعتمادی داشته باشد.
نصب اصولی را در نظر بگیرید: حتی بهترین دستگاهها اگر درست نصب نشوند کارایی مطلوب نخواهند داشت. نصب باید توسط نصاب مجرب انجام شود و به مواردی چون مکانیابی یونیتها, عایقکاری لولهها و تنظیمات اولیه توجه کامل گردد.
در نهایت توصیه میشود مدلهای مختلف را در برندهای باکیفیت مقایسه کرده و با متخصصان مشورت نمایید تا سیستمی متناسب با نیاز پروژه خود انتخاب کنید که سالها آسایش خاطر را فراهم سازد.
سئوالات متداول
داکت اسپلیت با کولر گازی چه تفاوتی دارد؟
داکت اسپلیت یک واحد مرکزی دارد که توسط کانالها هوای مطبوع را به چندین اتاق میفرستد، در حالی که کولر گازی معمولی برای هر اتاق یک پنل داخلی جداگانه و مخصوص به خود دارد.
آیا میتوان دمای هر اتاق را به صورت مجزا تنظیم کرد؟
بله، این امکان از طریق زونبندی وجود دارد. با نصب دمپرهای خودکار در مسیر کانالها میتوان قسمتهای مختلف ساختمان را به طور مستقل کنترل کرد. البته همه سیستمها به طور پیشفرض این قابلیت را ندارند و باید به عنوان گزینه اضافه تهیه شود.
عمر مفید داکت اسپلیت چقدر است و چه نگهداریای نیاز دارد؟
عمر متوسط این سیستم حدود ۱۰ تا ۱۵ سال است، مشروط بر آنکه سرویسهای دورهای آن مرتب انجام شود. مهمترین اقدامات نگهداری شامل تمیز کردن یا تعویض فیلترهای هوا به شکل منظم و سرویس سالانه توسط متخصص (بازبینی مبرد، شستشوی کویلها و غیره) است.